Σχολικός Εκφοβισμός. Κι όμως υπάρχει! (β' μέρος)

     Στο α' μέρος του άρθρου ασχοληθήκαμε με το τι είναι σχολικός εκφοβισμός, τα είδη του, τα χαρακτηριστικά του παιδιού-θύτη και παιδιού-θύματος, αλλά και τις συνέπειες που μπορεί να έχει και στις δυο πλευρές αυτό το φαινόμενο, κλείνοντας με ορισμένα σημάδια που μπορεί να υποδεικνύουν ότι ένα παιδί εκφοβίζεται. Στο β' μέρος θα αναφερθώ στο ρόλο του περιβάλλοντος, τόσο του σχολικού, όσο και του οικογενειακού στην αντιμετώπιση περιστατικών ενδοσχολικής βίας. 

ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΣΧΟΛΕΙΟ

    Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού δεν περιορίζεται στη δυαδική σχέση θύτη- θύματος, αλλά συμπεριλαμβάνει και ολόκληρη τη σχολική κοινότητα. Αρχικά, ο κύκλος της ενδοσχολικής βίας περικλείει όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες του σχολείου, οι οποίοι χωρίζονται σε πέντε κατηγορίες, ανάλογα με τον ρόλο που παίζουν (συνειδητά ή ασυνείδητα):

1. Οι βοηθοί, οπαδοί ή μπράβοι, οι οποίοι έχουν θετική στάση και ενεργή συμμετοχή, χωρίς να παίρνουν πρωτοβουλίες,
2. οι ενισχυτές ή παθητικοί θύτες που ενθαρρύνουν τον εκφοβισμό χωρίς να συμμετέχουν ενεργά,
3. οι δυνητικοί θύτες που πρόσκεινται θετικά στην εμφάνιση τέτοιων επεισοδίων αλλά δεν το φανερώνουν,
4. οι αμέτοχοι θεατές οι οποίοι δεν παίρνουν θέση,
5. οι εν δυνάμει υπερασπιστές, που δεν εγκρίνουν τη χρήση βίας, αλλά δεν κάνουν κάτι για να το σταματήσουν,
6. και τέλος, οι υπερασπιστές του θύματος που προσπαθούν να βοηθήσουν το παιδί που εκφοβίζεται.

    Αυτός είναι ο λεγόμενος κύκλος του εκφοβισμού, ο οποίος δυστυχώς σπάει δύσκολα. Το παιδί, οποιονδήποτε ρόλο κι αν έχει στην ιστορία, σπάνια αποφασίζει να γίνει το "καρφί" και να μιλήσει σε κάποιον ενήλικα για ότι συμβαίνει. Το ιδανικό θα ήταν ο δάσκαλος/ ο εκπαιδευτικός της τάξης να είναι προσιτός στα παιδιά, ευαίσθητος, και να έχει δημιουργήσει ένα κλίμα τέτοιο, που τα παιδιά να του έχουν εμπιστοσύνη και να νιώθουν ασφάλεια να του μιλάνε για ότι τα απασχολεί. Πέραν τούτου, υπάρχουν κάποιες πρώτες κινήσεις που πρέπει να κάνει όταν γίνει γνώστης ενός τέτοιου περιστατικού:

• Παροχή υποστήριξης και ασφάλειας στο παιδί που ομολόγησε
• Διαβεβαίωση ότι η πράξη του δεν είναι λάθος
• Εξακρίβωση του προβλήματος
• Εξέταση των διαφορετικών πλευρών του γεγονότος
• Ομαδική επίλυση του προβλήματος
• Δήλωση μη ανοχής τέτοιων περιστατικών
• žΔέσμευση για μη επανάληψη της συμπεριφοράς
• žΠροειδοποίηση παρακολούθησης και συνεπειών επανάληψης.

    Επειδή όμως η πρόληψη είναι καλύτερη απ' τη θεραπεία, υπάρχουν ενέργειες που μπορούν να δράσουν ως προστατευτικοί παράγοντες στην εμφάνιση βίας στη σχολική κοινότητα. Επιγραμματικά λοιπόν, ο ρόλος των δασκάλων σε επίπεδο πρόληψης μπορεί να εμπεριέχει τα εξής:

• ž      Θετική επίδραση με μαθητές (επιβράβευση προσπάθειας και όχι μόνο της επιτυχίας)
• ž      Δημιουργία θετικού κλίματος (συνεργατική μάθηση ανά ομαδούλες)
• ž      Ομαδικές δραστηριότητες εντός και εκτός σχολείου
• ž      Μέθοδοι ενεργούς συμμετοχής των παιδιών (συζήτηση, παιχνίδι ρόλων)
• ž      Βιωματική προσέγγιση (απόκτηση δεξιοτήτων, αλληλοδιδακτικήπροσέγγιση)
•       Συνεργασία με εξειδικευμένους επαγγελματίες/ φορείς
• ž      Οργάνωση προγράμματος προαγωγής και αγωγής υγείας που περιλαμβάνει ενότητες όπως:
•       τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός
•       μορφές σχολικού εκφοβισμού
•       προφίλ δράστη/ θύματος
•       αντιμετώπιση
•       διαχείριση συναισθημάτων

        ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

             Από την πρώτη στιγμή που οι γονείς μάθουν, ή έστω υποπτεύονται ότι το παιδί έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού, χρειάζεται να προβούν στις εξής ενέργειες:

1.        Να έρθουν σε άμεση επικοινωνία με το σχολείο και να επιμείνουν έως ότου διαλευκανθεί η υποψία ή δοθεί λύση στο περιστατικό.
2.        Αν κρίνουν πως οι υποψίες ή η ομολογία του παιδιού είναι αληθής, ενώ το σχολείο διστάζει να τις πιστέψει ή αρνείται να πάρει μέτρα, χρειάζεται να απευθυνθούν σε φορέα ανώτερο του σχολείου μέχρι να εισακουστούν.
3.        Φυσικά πρέπει να παρέχουν συνεχή στήριξη στο παιδί τους, να το ακούν σε ότι έχει να πει, να το διαβεβαιώνουν πως το ότι τους το είπε ήταν το καλύτερο που μπορούσε να κάνει και ότι όλοι αξίζουν σεβασμό και όχι να τους φέρονται βίαια (πολλά παιδιά νιώθουν ενοχές ότι προκάλεσαν τη βία, ή ότι "κάρφωσαν" συμμαθητή τους).
4.        Να συμβάλλουν στην καλύτερη κοινωνική προσαρμογή του παιδιού, μιας και συνήθως επιλέγονται ως στόχοι παιδιά μοναχικά, χωρίς πολλούς φίλους. Για παράδειγμα:

•        να βοηθήσουν το παιδί να καλλιεργήσει τα ταλέντα του,
•        να το ενθαρρύνουν να ξεκινήσει αθλητισμό, και ακόμα καλύτερα
•        να επιλέξει σε ομαδικά αγωνίσματα.

            Η ενασχόληση με κάτι που πραγματικά ενδιαφέρει και στο οποίο πιθανότατα θα είναι 

        καλό το παιδί θα βελτιώσει την αυτοπεποίθησή του, ενώ η άθληση, και ακόμα καλύτερα το ομαδικό άθλημα, θα βελτιώσει τη σωματική του διάπλαση, την αυτοεικόνα του, το πνεύμα συνεργασίας και ομαδικότητας, όπως και τις κοινωνικές του επαφές. Έτσι, το παιδί δημιουργεί ένα "δίχτυ προστασίας" που περιλαμβάνει τόσο έναν πιο "δυνατό" εαυτό, όσο και ένα πιο δυνατό δίκτυο εξωτερικής υποστήριξης. Φυσικά οι γονείς είναι αναγκαίο να στηρίζουν διαρκώς το παιδί στις προσπάθειές του, να ενθαρρύνουν νέες κοινωνικές επαφές και να αποφεύγουν να τηρούν υπερ-προστατευτική στάση.
    Όσον αφορά τους γονείς που μαθαίνουν πως το παιδί τους εκφοβίζει συμμαθητές του, και αυτοί χρειάζεται να ενημερωθούν λεπτομερώς από το σχολείο και να βρίσκονται σε διαρκή επικοινωνία με τον δάσκαλο/ τη δασκάλα. Η στάση τους προς το παιδί πρέπει να είναι πολύ σταθερή, με την έννοια ότι είναι αναγκαίο να θεσπιστούν ξεκάθαροι κανόνες και όρια μέσα στην οικογένεια οι οποίοι να τηρούνται συνέχεια και απ' τις δυο μεριές, και παράλληλα να είναι σαφές πως τυχόν ζαβολιές θα ακολουθούνται πάντα από τις ανάλογες συνέπειες. Ταυτόχρονα, οι γονείς μπορούν να γίνουν ένα θετικό πρότυπο για το παιδί με το να συμπεριφέρονται όπως θα ήθελαν τα παιδιά τους να συμπεριφέρονται και φυσικά να αποφεύγουν να ενθαρρύνουν ή να χρησιμοποιούν οποιαδήποτε μορφή βίας μέσα στο σπίτι, αλλά και εκτός.
    Η βία μόνο βία θα γεννήσει..Επομένως, αν θέλουμε τα παιδιά μας να μην έχουν καμία σχέση με τέτοιου είδους φαινόμενα, χρειάζεται εμείς οι ίδιοι να τα καταδικάζουμε και να είμαστε υγιή μοντέλα μίμησης γι' αυτά. Και για να γίνω πιο σαφής... να τι εννοώ!     

1. 
   
   Ειρήνη Κανονίδου
   Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια Gestalt
   MSc in Counseling and Psychology
   Αλιβέρι, Εύβοια
   Τηλ. επικοινωνίας: 2223024737 begin_of_the_skype_highlighting            2223024737      end_of_the_skype_highlighting